kalendarz pamięci polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa, 15 marca

– 1943 roku:

W kol. Borówka pow. Kostopol Ukraińcy zamordowali 2 polskie rodziny liczące 11 osób (6-osobowa Bazylego Romaniuka i 5-osobowa Tekli Modrzejewskiej).

We wsi Czudwy pow. Kostopol Ukraińcy zamordowali 6 Polaków, w tym małemu dziecku rozbili głowę uderzając o ścianę. „Znany mnie był Dąbrowski Stanisław, mieszkał – wieś Czudwy nad rzeką Horyniem gm. Deraźne. W tejże wsi były 2 rodziny polskie, a około 90 rodzin ukraińskich. Upewniali Dąbrowskiego, że w ich wsi nikomu włos z głowy nie spadnie. Pewnego dnia Dąbrowski poszedł do młyna, też do Polaka o nazwisku Brocik Franciszek, żona i córka Lodzia. Cała rodzina Brocików wymordowana przez bulbowców. Dąbrowski z młyna przyniósł mąkę, bo jego żona miała piec chleb. Gdy Dąbrowska miała miesić chleb, oddała dziecko mężowi. Dąbrowska Maria zauważyła grupę bulbowców. Wchodzą do mieszkania i pytają, gdzie on chodził. Odpowiedział, że chodził do młyna zemleć żyto na mąkę. Wtem wyrwano jemu dziecko z ręki. Rzucili o ścianę. Dąbrowska zaczęła płakać. Uderzył ją Ukrainiec. Wyprowadzili Dąbrowskiego na podwórko, skrępowali ręce drutem. Dąbrowska zobaczyła, że dziecko nie żyje, męża mordują, ucieka przez okno. Koło domu niedaleko było bagno, trzęsawisko. Zaczęli strzelać za nią. Ona upadła. Bulbowcy myśleli, że ją trafili. Ona pół dnia przeleżała w tym mokradle do zmroku. Podczas ciemności 4 kilometry przyszła do swoich rodziców do kol[onii] Borówka, i to opowiedziała. Było to w miesiącu marcu. Byłem i ja w ten dzień w Borówce, jak się o tym dowiedziałem. Z Borówki wyjeżdżał Romaniuk Antoni z całą rodziną. Gdy minął kolonię, dojeżdżając do lasu, całą rodzinę rozstrzelano.” (Grzegorz Naumowicz:  Zarys historii rejonu samoobrony Huta Stepańska – Wyrka – Hały ; w: KSI nr 7/2013).

W kol. Dąbrówka pow. Kostopol zostali zamordowani przez Ukraińców: Wojciech Paź, lat 28 i Wacław Zajęcki, lat 30.

W mieście Hrubieszów policjanci i esesmani ukraińscy rozstrzelali 22 Polaków.

W kol. Jachimówka pow. Horochów Ukraińcy zamordowali 2 Polaków; kowala oraz nauczyciela Władysława Kwiatkowskiego lat 30, którego uprowadzili, powyłamywali mu kończyny i pogrzebali w kupie gnoju.

We wsi Kamionka pow. Kostopol Ukraińcy zamordowali 13 Polaków, w tym spalili rodzinę nauczycieli:  Marcelego Zygadłę z żoną i niespełna 1-roczną córką (ur. 27 kwietnia 1942). „15 marca banda Ukraińców zamordowała małżonków Marcelego (l. 32) i Zofię (l. 27) Zygadło oraz ich roczną [!] córeczkę Barbarę, którzy mieszkali w Kamionce. Z rąk tych samych oprawców życie stracili: Szczepan (l. 63) i Franciszka (l. 58), Hniteccy, ich syn Władysław (l. 26) i córka Jadwiga (l. 22). Ponadto zostali zabici: Konstanty Hnitecki (l. 26), s. Floriana, Władysława Hnitecka (l. 44), c. Adama, Jan Hnitecki (l. 3), s. Konstantego i Władysławy, małżonkowie: Bronisław (l. 36), s. Franciszka i Paulina (l. 41), c. Alfonsa Tymińscy; Anna Hnitecka (l. 33), c. Floriana – wszyscy z Kamionki”. (Dr hab.  Andrzej Wawryniuk: Służyli Bogu, ludziom i ojczyźnie. Rzecz o duchowieństwie katolickim na Wołyniu w godzinie próby. W: https://kresy.pl/kresopedia/sluzyli-bogu-ludziom-i-ojczyznie-rzecz-o-duchowienstwie-katolickim-na-wolyniu-w-godzinie-proby/ ; 22 marca 2019 ).

W kol. Koszyszcze pow. Łuck policja ukraińska pod dowództwem Niemców spacyfikowała kolonię mordując 145 Polaków, 19 Ukraińców (komunistów), 9 sowieckich jeńców i 7 Żydów.

We wsi Mokwin pow. Kostopol Ukraińcy wymordowali 7-osobową polską rodzinę Wyruchów,  właścicieli wiatraka, rodziców i 5 dzieci. Nieobecna wówczas córka Genowefa lat 22 została bestialsko zamordowana w maju 1943 roku na drodze z Bereznego do Kostopola. „15 marca 1943 r. z rąk ukraińskich oprawców zginął Hieronim Wyruch (l. 57), s. Michała, młynarz z Mokwina, jego żona Weronika (l. 43) oraz dzieci: syn Józef (l. 23), córki: Aniela (l. 19), Rozalia (l. 15), Janina (l. 13) i Wanda (l. 8)”. (Dr hab. Andrzej Wawryniuk: Służyli Bogu, ludziom i ojczyźnie. Rzecz o duchowieństwie katolickim na Wołyniu w godzinie próby. W: https://kresy.pl/kresopedia/sluzyli-bogu-ludziom-i-ojczyznie-rzecz-o-duchowienstwie-katolickim-na-wolyniu-w-godzinie-proby/ ; 22 marca 2019 ).

W Przemyślu na przedmieściu Ukraińcy zamordowali 3 Polaków.

W mieście Równe zabili 9-letniego chłopca (był to Tadeusz Ławniczek). 

We wsi Sadki Małe pow. Krzemieniec zamordowali Władysława Giżyckiego.

W kol. Zarzeczka pow. Kostopol zamordowali 2 rodziny (szwagrów): Jana Chmielewskiego z żoną, Juliana Jacewicza z żoną oraz dziećmi lat 2 i 6. „Powiązanych drutem kolczastym i zmasakrowanych znaleziono w piwnicy” (Siemaszko…, s. 217). „Tragedia dotknęła też kilka osób ze wsi Zarzeczka koło Jabłonnej, gmina Berezie. 15 marca 1943 r. zamordowani przez bandy ukraińskie zostali: Jan (l. 66), s. Stanisława i Bronisława (l. 50) Chmielewscy, a także ich córka Zofia (l. 30) wraz z mężem Julianem (l. 40), Jacewiczowie oraz ich dzieci – Danuta (l. 9) i sześcioletni Zbigniew, ur. 20 XI 1936 r. w Ludwipolu. Zostali pochowani 17 marca 1943 r. na cmentarzu parafialnym w Berezne”. (Dr hab. Andrzej Wawryniuk: Służyli Bogu, ludziom i ojczyźnie. Rzecz o duchowieństwie katolickim na Wołyniu w godzinie próby. W: https://kresy.pl/kresopedia/sluzyli-bogu-ludziom-i-ojczyznie-rzecz-o-duchowienstwie-katolickim-na-wolyniu-w-godzinie-proby ; 22 marca 2019 ).

– 1944 roku:

We wsi Dąbrowa Masłomęcka pow. Hrubieszów Ukraińcy zamordowali około 50 Polaków, głownie kobiety i dzieci.

We wsi Hanaczów pow. Przemyślany zamordowany został Prusak Marcin, lat 36  (Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009, s. 216 – 219).

We wsi Herbutów pow. Rohatyn: „15.III.1944 Herbutów pow. Rohatyn. Zabici: Ogonowski Kazimierz syn Wincentego 54 lat; Ogonowska  Karolina, c[órka] Michała 44 lata; Ogonowska Helena z domu Paszczeńska 32 lata; Stryjska Maria; Pilichowska Albina, 64 lat; Pilichowska Stefania z Pawłoszewskich 37 lat; Stryjski Bronisław syn Albina 36 lat; Zieliński 64 lat; Bukowiecka Antonina z Podhorodeckich 31 lat; Stryjski Stanisław, syn Jana lat 14; Ogonowska Maria, córka Józefa 13 lat; Stryjska Genowefa, córka Józefa 14 lat; Wąsowicz Helena, córka Tadeusza 54 lat.” (1944, 17 lipca – Pismo PolKO w Stanisławowie do Dyrektora RGO w Krakowie zawierające imienny spis osób uprowadzonych i zamordowanych od początku napadów, od września 1943 do 15 lipca 1944. W: B. Ossol. 16721/1, s. 349-373).

We wsi Jezierzany pow. Tłumacz Ukraińcy uprowadzili nauczyciela Wierzbickiego, który zaginął.

We wsi Korczów pow. Rawa Ruska (potem pow. Tomaszów Lubelski) zamordowali 10 Polaków, w tym matkę z córką, oraz 2 Żydówki, matkę z córką.

W okolicach wsi Klesów pow. Sarny zamordowali 37-letniego Stanisława Kalikę.

We wsi Machnówek pow. Sokal zamordowali 45 Polaków, spalili kościół, plebanię i większość gospodarstw.

We wsi Majdan Lipowiecki pow. Przemyślany zamordowani zostali: Bąkowska Maria, lat 63; Bąkowska Maria, lat 8; Bąkowska Rozalia, lat 12; Bąkowski Bazyli, lat 37; Bogacz Jan 15, lat 36; Chudek; Czajkowska Helena, lat 29; Czajkowska Tekla; Czajkowski Józef, lat 55. (Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lublin 2009, s. 93). „Tragedia Majdanu Lipowieckiego rozpoczęła się w marcu 1944 r. W miesiącu tym został zamordowany mój szwagier, Jan Bogacz, który uwierzył Ukraińcom z Lipowiec, że nic złego się nie stanie w Majdanie, pozostał więc na noc w domu. Tam go zastała banda UPA, i straszliwie zamordowała. W tym czasie w okrutny sposób zamordowana została Czajkowska oraz rodzina Bykowskich (5 lub 6 osób)” (Zygmunt Dąbrowski; w: Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009, s. 93). 

We wsi Mircze pow. Hrubieszów: „W dniu 15 marca 1944 r. Ukraińcy krwawo spacyfikowali wieś Mircze” (Szymon Solak: Prześladowania ludności Ziemi Hrubieszowskiej przez ukraińskich nacjonalistów w latach 1939 – 1947 ze szczególnym uwzględnieniem ich współpracy z okupantem hitlerowskim; w: Ludobójstwo OUN – UPA na Kresach Południowo-Wschodnich, pod red W. Listowskiego, t. 4, Kędzierzyn-Koźle 2014).

We wsi Plebanówka pow. Trembowla zamordowali 3 Polaków; byli to:  Zygmunt Piotr i Zygmunt Anna  i Michalska Michalina siostra Piotra (Kubów…, jw.).

We wsi Podlodów pow. Tomaszów Lubelski Ukraińcy w nocy zamordowali 14 Polaków, w tym kobiety, m.in. 16-letnią. 

We wsi Rozworzany pow. Przemyślany została zabita siekierą przez syna matka Polka NN Katarzyna. (Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009,  s. 117). 

We wsi Słoboda Konkolnicka pow. Rohatyn: „Dnia 10-15.03.1944 r. zostali zamordowani: Adamowski Marian l. 53 i jego dwoje dzieci; Dyczkowski Jan; Laskowski i.n. – syn Jana l. 8-9; Nóżka Emil syn Ludwiki l. 11; Pulikowski Franciszek l. 53-54; Romachowa, żona kierownika szkoły; Romanowska Anna i jej 4 dzieci w wieku: 10, 7, 4 i 2 lata; Tomkiewicz Karolina; Wierzbicki Rudolf ; dwoje dzieci Srokowskiej Antoniny l. 28; Czworo dzieci Wojciechowskiej Marii l. 37.”  (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw.;  Seria – tom 8). 

W miasteczku Sołotwina pow. Nadwórna: „Data śmierci studenta Kardela i.n. i Ćwikowskiej i.n. to 15.03.44  r.” (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw.;  Seria – tom 8). Siekierka…, s. 347, stanisławowskie – podają datę: „jesienią 1943 roku”.

We wsi Szczutków pow. Lubaczów miejscowi Ukraińcy zamordowali Władysława Żabę. Inni: We wsi Tymka pow. Lubaczów 15 marca 1944 r. zamordowali Władysława Żabę ur. 1904 r., (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). 

We wsi Świrz pow. Przemyślany zostali zamordowani: Zazulak Maria, lat 18; Hołodniak Franciszek, lat 70.  (Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009  s. 257 – 258).

We wsi Wełdzirz pow. Dolina: „15.III. Wełdzisz  k. Doliny napad na ludność polską i spalenie wsi; zabitych 30 osób, poza tym 7 żywcem wrzuconych do ognia.” (1944, kwiecień – Notatka opisana w RGO w Krakowie na podstawie informacji z terenu. Dotyczy wzmagającej się fali mordów i napadów na Polaków. W: B. Ossol. 16722/2, s. 145-150). Siekierka (s. 33, stanisławowskie) datuje napad na noc z 7 na 8 marca 1944 r.

We wsi Wola Wielka pow. Lubaczów zamordowali 2 Polaków: Władysława Polniaka ur. 1909 r. i Marcina Czereczuna ur. 1892 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa) 

We wsi Wolica Trembowelska pow. Trembowla zamordowali 3 Polaków: małżeństwo i kilkuletnią dziewczynkę.

– 1945 roku:

We wsi Opulsko pow. Sokal banderowcy zamordowali 5 Polaków.

Koło miasta Przemyśl woj. rzeszowskie zamordowali 3 Polaków.

We wsi Siworogi pow. Przemyślany zostali zamordowani przez UPA: Kunicka, matka Tekli Miśków;

Miśków Paweł, Ukrainiec; Miśków Tekla, żona Pawła. (Józef Wyspiański: Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009, s. 104)

We wsi Wola Wielka pow. Lubaczów zamordowali Józefa Patałacha ur. 1895 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.). 

W nadleśnictwie Żohatyn  pow. Dobromil został zamordowany przez UPA gajowy Władysław Nisiewicz.

– 1946 roku:  

We wsi Mrzygłód  pow. Sanok Ukraińcy zamordowali Mieczysława Marzeckiego.

  

.