kalendarz pamięci polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa, 23 lutego

–  1943 roku:

W miejscowości Aleksandrów pow. Biłgoraj Niemcy z policjantami ukraińskimi zastrzelili 1 Polaka, a jego żonę z córkę zabrali do obozu w Zamościu, gdzie zginęły. 

W kol. Berezówka pow. Kostopol w pacyfikacji ukraińsko-niemieckiej zginęła nie ustalona liczba Polaków (była to kolonia polska – około 50 Polaków?).

W miasteczku Deraźne pow. Kostopol zamordowany został przez Ukraińców na oczach żony i dzieci Ludomir Drohomirecki, miejscowy geodeta. Odchodząc bandyci zapowiedzieli : „Na was pryjde jiszczo pora.” (świadek syn Romuald; za: Jacek Borzęcki: Dom unurzany we krwi; w: „Gazeta Polska” z 11 lipca 2012).   

We wsi Koziarnik Chatyński pow. Kostopol w pacyfikacji ukraińsko-niemieckiej spłonęło wraz z ich domami 6 chorych Polaków.

We wsi Myszakówka  pow. Kostopol w pacyfikacji ukraińsko-niemieckiej zginęło około 15 Polaków.

W futorze Pomiary pow. Kostopol w pacyfikacji ukraińsko-niemieckiej zginęła nie ustalona liczba Polaków.

– 1944 roku (środa popielcowa):

W miasteczku Bołszowce pow. Rohatyn Ukraińcy zamordowali 1 Polkę. „23.II.44 Bolszowce Adamka Maria zamordowana.”  (1944. luty – marzec – Wykazy mordów i napadów na ludność polską sporządzone w RGO we Lwowie na podstawie meldunków przekazanych z terenu. W: B. Ossol. 16722/2, s. 219-253). „Dnia 23 lutego 1944 zamordowany w Bołszowie Adamowski Marian.” (1944, 26 lutego – Pismo Pol. K. O. Stanisławów do RGO w Krakowie i Lwowie. Zawiera opis sytuacji uchodźców polskich z napadanych wiosek i wykazy mordów i rabunków. W: B. Ossol. 16721/1, s. 295-302). 

We wsi Buszcze pow. Brzeżany: „23.II. w Buszczy koło Brzeżan w biały dzień na stacji zamordowali 4 chłopi ze wsi Szumlany Polaka Kysiaka.” (1944, marzec – Sprawozdanie z fali mordów ukraińskich, która od połowy lutego 1944 roku ogarnęła Dystrykt Galicja. W: B. Ossol., 16722/2, s. 121-123).

We wsi Chomy gm. Ihrowica pow. Tarnopol: „Dnia 23 lutego 1944 w Chomach pow. Tarnopolski został zamordowany Dziedzic – ojciec i syn”.  (1944, 29 lutego – Pismo PolKO w Tarnopolu do RGO w Krakowie dotyczące dalszych napadów ukraińskich na ludność polską. W: B. Ossol. 16721/2, s. 43).

We wsi Czarnokońce Wielkie pow. Kopyczyńce zamordowali 29-letnią Polkę. 

We wsi Dzików Stary pow. Lubaczów Ukraińcy z SKW zamordowali 19-letnią Annę Halełę.

W miejscowości Huta Pieniacka pow. Brody z rak ukraińskich zginął Mendelski Stanisław (Kubów…, jw.).

We wsi Kąty k/Żmigrodu pow. Jasło został zamordowany Mieczysław Żarski herbu Starykoń ur. 1888 r. nadleśniczy N Dukla. Żołnierz Legionów Polskich, z wojska odszedł w 1921 r. w stopniu rotmistrza. Przed wojną zarządca majątku leśnego hr. St. Potockiego w Komańczy, zamordowany w okrutny sposób w Kątach k/Żmigrodu przez bandę rabunkową miejscowych Ukraińców współpracujących z Niemcami. (https://www.krosno.lasy.gov.pl/documents/149008/33416974/Cz.+III+Martyrologium+le%C5%9Bnik%C3%B3w+Podkarpacia+1938-49.pdf ) Oraz: został zamordowany przez UPA w Kątach 23 lutego 1944. Pochowany na cmentarzu w Nowym Żmigrodzie.(https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieczys%C5%82aw_%C5%BBarski ) 

W mieście Lwów Ukraińcy zamordowali w jednym mieszkaniu 4 Polaków: młode małżeństwo oraz ich sąsiadkę z 1-rocznym dzieckiem. „Dnia 23.II.1944 r. około godz. zostali zastrzeleni w swoim mieszkaniu Polak DALECKI Michał, lat 28, jego żona Olga, lat 25 i sąsiadka, lat 29 Szczepańska Jadwiga z synkiem Tadeuszem – 1 rocznym.” (1944, 28 luty – Wykaz napadów i mordów dokonywanych na Polakach we Lwowie w celu zdobycia polskich dokumentów osobistych ofiar. W: B. Ossol. 16722/2, s. 41-43). „23.II. Dalecki Michał, l. 23; 2. Dalecka Olga, żona, l. 25; sąsiadka, l. 29, Jadwiga Szczepańska z synkiem Tadeuszem, lat 1.”  (1944. luty – marzec – Wykazy mordów i napadów na ludność polską sporządzone w RGO we Lwowie na podstawie meldunków przekazanych z terenu. W: B. Ossol. 16722/2, s. 219-253).

We wsi Mieczyszczów pow. Brzeżany Ukraińcy zamordowali 19 Polaków, w tym 14-letni Jan Drzewiecki został wrzucony do płonącego budynku

We wsi Okno pow. Skałat w nocy zamordowali 13 Polaków w majątku ziemskim hrabiego Zalewskiego, w tym 5-osobową rodzinę z 3 małych dzieci. Napastnicy zwłoki zabrali ze sobą. „W kilka dni później ciała pomordowanych wisiały na słupach telefonicznych razem z powieszonymi mieszkańcami wsi Eleonorówka” (Komański…, s. 343). Inni: „W dekanacie Skałat, w parafii Grzymałów, w miejscowości Okno, w majątku hrabiego Zaleskiego, w dniu 8 grudnia 1943 r. zamordowano siekierami i maczugami spośród pracowników dwunastu Polaków, a ciała ich wywieziono bez śladu”. (Ks. bp. Wincenty Urban: „Droga Krzyżowa Archidiecezji Lwowskiej w latach II wojny światowej 1939-1945”; Wrocław 1983, s 123-126). Z kolei Władysław Kubów w książce Terroryzm na Podolu (Warszawa 2003) podaje datę 1 grudnia 1943 roku.

We wsi Rosochowaciec pow. Podhajce „w środę popielcową Ukraińcy uprowadzili ze wsi i zamordowali 15 mężczyzn. Ich ciała świadczyły o ogromnych torturach.” (Komański…, s. 268, oraz wymienia imiennie 16 ofiar). „Mordercy pochodzili ze wsi Uwsie k. Kozowej z powiatu Brzeżany.” (Komański…, s. 268). Jan Grubiak miał wydłubane oczy i wycięte genitalia, konał przez kilka godzin na polu.

We wsi Spas pow. Kamionka Strumiłowa: „23.II. w Spasie koło Stryja [Rohatyn] – 2 Polaków”.  (1944, marzec – Sprawozdanie z fali mordów ukraińskich, która od połowy lutego 1944 roku ogarnęła Dystrykt Galicja. W: B. Ossol., 16722/2, s. 121-123).

We wsi Strzeliska Stare pow. Bóbrka Ukraińcy wymordowali 8 rodzin polskich; 35 Polaków.  „23.II.44 Strzeliska zamordowane 8 rodzin.”  (1944. luty – marzec – Wykazy mordów i napadów na ludność polską sporządzone w RGO we Lwowie na podstawie meldunków przekazanych z terenu. W: B. Ossol. 16722/2, s. 219-253).

We wsi Uhrynów Stary pow. Kałusz uprowadzili i zamordowali 1 Polaka (był to  zarządca majątku leśnego Borkowski). W tej wsi proboszczem parafii greckokatolickiej był Dynitr Bandera, ojciec Stepana, szerzył on nienawiść do Polaków i nawoływał w imię Boga do zbrodni. (Jastrzębski…, s. 143; stanisławowskie).

23 lutego 1944 roku zgrupowanie „Osnowa” 27 Dywizji Wołyńskiej AK stoczyło walkę z batalionem Werhmachtu pod Włodzimierzem Wołyńskim.

– 1945 roku: 

We wsi Białogłowy pow. Złoczów Ukraińcy zamordowali 7 Polaków, mieszkańców Załoziec, w tym 18-letnią dziewczynę.  Inni: nie mniej niż 8 osób. („Śledztwo w sprawie zbrodni ludobójstwa nacjonalistów ukraińskich w celu całkowitego wyniszczenia ludności polskiej w latach 1939 – 1945 na terenie powiatów Zborów i Brody, woj. tarnopolskie”; sygn. akt S 83/09/Zi; w: https://ipn.gov.pl/pl/sledztwa/sledztwa/oddzialowa-komisja-we-w/31480,Sledztwa-zakonczone-wydaniem-postanowienia-o-umorzeniu.htm ).

We wsi Cygany pow. Borszczów nocą duży oddział Ukraińców zamordował 28 Polaków, chociaż wcześniej dowództwo band UPA dało Polakom termin do końca lutego na opuszczenie wsi. Tylko 3 osoby zastrzelone zostały podczas ucieczki, reszta zginęła od siekier, noży, bagnetów lub została spalona żywcem w budynkach; w większości były to kobiety i dzieci;  16-miesięcznej Helenie Żołyńskiej roztrzaskali główkę o framugę drzwi. Ponadto w maju znaleziono mogiłę 16 Polaków w piasku pod lasem – byli to ci, którym udało się uciec tej nocy, zostali wyłapani później i zamordowani.

We wsi Jesionów (Jasieniów) Polny woj. stanisławowskie: „23 02.1945 r. została zam. Woroch Anna c. Antoniego (1927).” (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw.;  Seria – tom 8).

We wsi Kobylnica Ruska pow. Jaworów Ukraińcy obrabowali i spalili 3 gospodarstwa polskie oraz zamordowali 5 Polaków. 

W miejscowości Lubliniec pow. Lubaczów zamordowali rolnika Michała Pytla. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.).

– 1946 roku:

We wsi Bartkówka pow. Brzozów zamordowali Stanisława Budnika.

We wsi Stary Dzików pow. Lubaczów zamordowali w bestialski sposób 2 Polki, lat 21 i 29. Oraz: zamordowali Annę Hałęłę ur. 1924 r. i Marię Martyniuk lat 29. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.).