kalendarz pamięci polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa, 23 marca

– 1943 roku:

We wsi Dziatkiewicze pow. Równe Ukraińcy zamordowali Antoniego Lipskiego.

W kol. Hipolitówka pow. Kostopol zmasakrowali i zarąbali siekierami ponad 15 Polaków, w tym matkę z dziećmi lat 2, 4, 6, 8 i 10.

We wsi Łotów pow. Hrubieszów miejscowi Ukraińcy zamordowali 5 Polaków, w tym małżeństwo oraz ojca z synem.

We wsi Turczyn pow. Łuck Ukraińcy zamordowali 28-letniego Michała Imiołka.  

– 1944 roku:

We wsi Dupliska pow. Zaleszczyki Ukraińcy zamordowali 5 Polaków: „23.03.1944 r. zostali zam. 1. Bilowska Karolina; 2. Daun Alojzy; 3. Wojciechowski Adam; 4. Zagrobelski Władysław 5. Złochowski Władysław.” (prof. dr hab. Leszek Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw., tom 7)

We wsi Frankamionka pow. Hrubieszów Ukraińcy za pomocą siekier, wideł, kos itp. wymordowali ponad 30 Polaków. Naoczny świadek Józef Strzelecki: „Bandyci polowali. Wpadali do domów, wyciągali ludzi z piwnic, spiżarni, zakamarków sień i komór. Zabijali, gdzie mogli i czym popadło, siekierą czy kuchennym nożem. Mikołaj Głowacki, lat 72 miał pół głowy obciętej siekierą, obok trupa ojca leżał syn Leonard 40 lat i Maria Dąbrowska lat 57, Lucyna Cisek miała przebite bagnetem piersi, Józef Stankiewicz lat 67, Paweł Popik – 48, Katarzyna Łukaszczuk – 66, Anna Kicun – 41, Bronisława Pietras – 30, Teresa Serafin – 24, Zofia Serafin – 12, Aurelia Serafin – 6 latek, Wanda Cisek – 19, Lucyna Cisek – 16, Danuta Cisek – 4 latka. Zginęli nie tylko mieszkańcy wsi. Byli tam przyjezdni, którzy uważali, że Frankamionka położna daleko od arterii komunikacyjnych, zagubiona między polami i łąkami jest bezpiecznym schronieniem. […] Jeszcze nie ucichły jęki ciężko rannych i umierających, jeszcze tu i ówdzie słychać było bezładne strzały, a już faszystowskie fury podjeżdżały pod mieszkania ogołacając doszczętnie domostwa pomordowanych. Zabierano wszystko, wyłapywano kury, kaczki i gęsi, ciągniono na powrozach krowy, jałówki, cielęta, świnie i owce, wyprowadzono ze stajni konie”. (Józefa Strzelecki: Rzeź ludności polskiej we Frankamionce, w: Jaroszyński W., Kłembukowski B., Tokarczuk E., Łuny nad Huczwą i Bugiem, Walki oddziałów AK i BCh w obwodzie Hrubieszowskim w latach 1939-1944, Zamość 1992, s. 140)

We wsi Landestreu (Mazurów) pow. Kałusz zamordowali około 100 Polaków i 5 Niemców, spalili gospodarstwa i kościół. 

We wsi Łotów k. Frankamionki pow. Hrubieszów zamordowali 5 Polaków: 3-osobową rodzinę z synem oraz małżeństwo. 

We wsi Plichów pow. Brzeżany podczas nocnego napadu Ukraińcy obrabowali i spalili gospodarstwa polskie oraz zamordowali kilkanaście rodzin polskich, tj. 49 Polaków.

We wsi Podmichale pow. Kałusz podczas nocnego napadu obrabowali i spalili gospodarstwa polskie oraz zamordowali 22 Polaków.

We wsi Walewszczyzna, gm. Chocimierz pow. Tłumacz: „23.03.1944 r. zostali zamordowani: 1-4. Baź i.n. l. 30 zięć Twardowskiego; Hirszt i.n. i jego synowie w wieku 16 i 17 lat; 5-6. Malij Bronisław l. 42.; Twardowski i.n. l. 45, teść Bazia.” (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw.;  Seria – tom 8).

We wsi Wolica pow. Brzeżany: „Do podobnych mordów dochodziło także w okolicznych wioskach. 23 marca w pobliskiej wsi Wolice zamordowano 40 Polaków.” (Stanisław Stadnicki: Mordy dokonane na ludności polskiej zamieszkującej Kresy Wschodnie w okolicy miejscowości Buszcze powiat Brzeżany; w: http://raclawice.net/raclawice_slaskie artykuly_historyczne9-.ordy_dokonane_na_ludnosci_polskiej_zamieszkujacej_kresy_wschodnie_w_okolicy_miejscowosci_buszcze_powiat_brzezany.html ). „Wolice, wieś znajdującą się pod Brzeżanami, po II wojnie światowej opuścili niemal wszyscy Polacy, osiedlając się w Racławicach Śląskich. Na miejscu została tylko Anastazja Jankowska, dziś 95-letnia kobieta, ostatnia Polka w tej miejscowości. Od lat opiekuje się ona mogiłami, które sama postawiła, a w których pochowała ofiary napadu na Wolice z 24 marca 1944 roku. Wówczas, pośród ponad 40 ofiar, znalazł się również jej mąż Antoni Kinal.” (Strażniczka polskich mogił w Wolicach na Ukrainie; 15.01.2016; w: http://www.studiowschod.pl/artykuly/strazniczka-polskich-grobow-w-wolicach-na-ukrainie/). Czy IPN zadbał o spisanie relacji tego świadka? 

We wsi Zamosty pow. Włodzimierz Wołyński w walce z bandą UPA poległ 15-letni partyzant 27 DWAK Henryk Krzyszczak „Chrabąszcz”.

We wsi Zawałów pow. Hrubieszów Ukraińcy obrabowali i spalili gospodarstwa polskie oraz zamordowali 15 Polaków: 4 mężczyzn, 6 kobiet oraz dziewczynki lat: 4, 6, 12, 16 i 19. 

W mieście powiatowym Złoczów woj. tarnopolskie: „23.03.1944 r. zostali zamordowani 3 Polacy NN, uciekinierzy z Wicynia a ponadto 5 kurierów-łączników między Wicyniem a Złoczowem”. (prof. dr hab. Leszek Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw., tom 7).  

    23 marca 1944 roku w kol. Antonówka Szepelska  pow. Łuck Sowieci odwieźli 137 członków samoobrony polskiej do Sarn do I Armii WP.

– 1945 roku:

We wsi Chotylub pow. Lubaczów Ukraińcy zamordowali 3 Polaków, w tym kobietę. Inni: 23 marca 1945 r. lub 22 maja 1944 r. zamordowali Jana Kornagę i Annę Kornagę. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.).

We wsi Dubka woj. stanisławowskie: „23.03.1945 r. zostali zamordowani: Łucyk Teodor s. Jana (ur.1911); Matuszewski Michał s. Piotra (brak r. ur.); Matuszewski Michał s. Franciszka (1904); Piotrowska Eugenia (1895); Piotrowski Jozef s. Stanisława (brak r. ur.); Szmegiel Michał s. Piotra (1885); Szmegiel Michał s. Józefa (1907).” (Prof. dr hab. Leszek S. Jankiewicz: Uzupełnienie…, jw.;  Seria – tom 8).

We wsi Leszczawa Dolna pow. Przemyśl w nocy Ukraińcy spalili 17 domów polskich i zamordowali 7 Polaków (m.in. Stanisława Skrętkowskiego). (https://pl.wikipedia.org/wiki/Leszczawa_Dolna) 

W mieście powiatowym Lubaczów zamordowali 4 Polaków. Inni: 23 marca 1945 r. zamordowali nieznanego zięcia Iwana Semczuka. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.). 

We wsi Lubliniec Nowy pow. Lubaczów zamordowali 2 Polaków, milicjanta i rolnika. Inni: zginęło 3 milicjantów a 2 uciekło. 23 marca 1945 z Cieszanowa do Lublińca Nowego udało się pięciu milicjantów. Już w wiosce zostali oni napadnięci. W walce trzech zginęło, ale dwóch pozostałych uszło z życiem. Na wieść o tym wydarzeniu w Lubaczowie sformowano w ciągu kilku godzin grupę operacyjną w sile 60 ludzi WW i MO.  W walce zginęło jedenastu Polaków, dziewięciu zostało rannych.  Oraz: We wsi Lubliniec Nowy 23 marca 1945 r. zamordowali Feliksa Wróbla lat 41 ur. 1904 r. w Zamchu. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.).

We wsi Lubliniec Stary pow. Lubaczów  w walce z bandą UPA poległo 10 żołnierzy WP oraz został uprowadzony i zamordowany 1 Polak – cywil. Inni: We wsi Lubliniec Stary 23 marca 1945 r. zamordowali Kazimierza Gelmuda s. Macieja – „Szmagara” ur. 1927 r. w Chotylubiu oraz żołnierzy KBW: kpr. Mieczysława Dłutowskiego s. Kazimierza lat 25, kpr. Stanisława Bieńka lat 23, kpr. Franciszka Chodorowskiego, kpr. Franciszka Chojło lat 29, szer. Henryka Frenszkiewicza s. Antoniego, kpr. Władysława Kwiatowicza z Częstobrowic k. Krasnego Stawu, kpr. Michalkiewicza z Wólki Niewińskiej k. Zamościa, kpr. Eugeniusza Schaba, kpr. Michała Szczerbę, kpr. Franciszka Szabałę a także 3 nieznanych milicjantów z Cieszanowa. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.). 

We wsi  Oleszyce pow. Lubaczów zamordowali 2 Polaków.

We wsi Stare Sioło pow. Lubaczów zamordowali Bolesława Niwolińskiego lat 32. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa.).

We wsi Wola Obszańska pow. Biłgoraj zamordowali 15 Polaków

– 1946 roku:

We wsi Liszna pow. Lesko: „Dnia 23.III.1946 r. banda UPA dokonała napadu na gr. Liszna pow. Lesko, gdzie zrabowała całe mienie mieszkańców, pobiła sołtysa i uprowadziła 6-ciu mężczyzn do lasu, których dalszy los nie jest znany” (Prus…, s. 277). 

We wsi Smerek pow. Lesko podczas walki plutonu WP z UPA poległo 2 lub 3 żołnierzy oraz 2 lub 3 zostało uprowadzonych i zamordowanych, natomiast 3 zostało rannych. Żołnierze wycofali się do Wetliny okrążonej przez UPA. Pomoc sprowadził wysłany łącznik, Ukrainie, któremu UPA zamordowała żonę, bo była Polką, oraz syna za to, że ukrywał się przed poborem do UPA.

– 1947 roku:

W miejscowości Cisna pow. Lesko Ukraińcy zamordowali 2 Polaków. Inni podają, że w okolicach Cisnej UPA zaatakowała kolumnę przesiedleńców w wyniku czego zginęło 17 osób cywilnych oraz 5 milicjantów (Na Rubieży, nr 29). Z. Konieczny podaje, że było to 23 kwietnia, zginęło 5 milicjantów, 2 Polaków z komisji przesiedleńczej oraz 15 Ukraińców – przesiedleńców. 

We wsi Pawłowa pow. Jarosław zostało zamordowanych przez UPA 3 żołnierzy z 40 PAL 9 DP,  22-letnich kanonierów.  

We wsi Wola Węgierska pow. Jarosław Ukraińcy zamordowali Józefa Hołowienkę.