kalendarz pamięci polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa, 21 maja

– 1941 roku:

We wsi Zastawie pow. Tarnopol Ukraińcy zamordowali Tomasza Grześkowika, kaprala WP.

– 1943 roku:

We wsi Aleksandrówka pow. Sarny o świcie ukraińscy chłopi z sąsiednich wsi uzbrojeni w broń palną, siekiery, widły, szpadle, wymordowali około 40 Polaków (w tym rodziców z 6 dzieci) a około 50 poranili, zrabowali dobytek i wieś spalili. Michała Sokołowskiego ściągnęli z wozu, odrąbali mu głowę i położyli na chlebie, który wiózł dla rodziny, 8-letnią Helenę Sztenderę zarąbali siekierą (Siemaszko…, s. 756 – 757).

W parafii Berezne pow. Kostopol powiesili Wincentynę Szydłowską. „Ostatni akt księgi chrztów i zgonów nr 2 parafii Berezie został sporządzony na jej niezadrukowanej stronie i opatrzony nr 81. Zapisano w nim jedną z „metod” uśmiercania Polaków. Tym razem proboszcz napisał wprost, że Wincentynę Szyszkowską, c. Adolfa i Heleny z Zygadłów, Ukraińcy powiesili”. (Dr hab Andrzej Wawryniuk: Służyli Bogu, ludziom i ojczyźnie. Rzecz o duchowieństwie katolickim na Wołyniu w godzinie próby. W: https://kresy.pl/kresopedia/sluzyli-bogu-ludziom-i-ojczyznie-rzecz-o-duchowienstwie-katolickim-na-wolyniu-w-godzinie-proby/ ; 22 marca 2019 ).

We wsi Chmielówka pow. Kostopol zamordowali 3 Polaków i 1 Ukrainkę.

We wsi Rudnia Lwa pow. Sarny zamordowali około 30 Polaków. Apolonia Jasińska lat 27 po wymyślnych torturach miała m.in. wycięty krzyż na czole, rozdarte nozdrza i inne części ciała oraz 18 ran klatki piersiowej, Boczkowskiemu odrąbali siekierą głowę, 3-letnią Jadwigę Baginską zarąbali siekierą, mała Halinka Sulikowska konała w męczarniach z odciętą częścią czaszki w części czołowej (Siemaszko…, s. 669 – 770). Do tej wsi uciekali Polacy z napadniętej sąsiedniej wsi Aleksandrówka.

– 1944 roku: 

We wsi Bieniaszówka pow. Lubaczów zamordowali Władysława Niedużaka lat 24. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). 

We wsi  Brzezinki pow. Lubaczów 21 lub 25 maja 1944 r. zamordowali Tomasza Niedużaka lat 45 ur. 1889 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

We wsi Dębiny pow. Lubaczów zamordowali Stanisława Ważnego ur. 1908 r., Walentego Ważnego ur. 1911 r., Ignacego Stopyrę ur. 1894 r., Jana Wołczyka ur. 1925 r., Jana Czerwinkę ur. 1912 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

We wsi Dorożów pow. Sambor zamordowali 6 Polaków i 3 Niemców, którzy łowili ryby na stawach. „21.V. Do Dorożowa wyjechało na połów ryb 6 Polaków, 2 Niemców i 1 Volksdeutscher. Bandyci napadli na nich i uprowadzili: Polaków: Draganik, Litwosz, Wasylika, Pytlowanego, Buczkowskiego i Pikora. Niemców: Zeitlera, inspektora Baudienstu i drugiego o nieznanym nazwisku. Volksdeutscher: Gutweina. W kilka dni po zniknięciu Zeitlera i jego towarzyszy, zjechała do Dorożowa żandarmeria i aresztowała tylko sołtysa i nauczycielkę szkoły powiatowej – Ukrainkę.”  (1944, 7 czerwca – Pismo PolKO w Drohobyczu do Delegata RGO we Lwowie zawierające sprawozdanie o mordach na ludności polskiej. Sprawozdanie  z sytuacji w powiecie drohobyckim za czas od 21.IV. do 1.VI.1944 . W: B. Ossol. 16722/1, s. 365, 361-363).  

We wsi Huta Stara pow. Lubaczów zamordowali Jana Czerwonkę.

We wsi Jackowy Ogród pow. Lubaczów 21 maja 1944 r. zamordowali Marię Ciećkę lat 19, Marię Kogut lat 41; w nieokreślonym czasie Eugeniusza Ciećkę lat 19 i Marię Dudek lat 19. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). Oraz: We wsi Wola Wielka pow. Lubaczów  21 maja 1944 r. zamordowali: Eugeniusza Ciećkę ur. 1926 r., Marię Dudek ur. 1925 r., Marię Kogut ur. 1882 r., Józefa Kossaka ur. 1928 r., Władysława Niedużaka ur. 1919 r., Tomasza Niedużaka ur. 1882 r., Józefa Zubrzyckiego ur. 1899 r., Eugeniusza Szawara ur. 1931 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

We wsi Jędrzejówka pow. Lubaczów zamordowali Władysława Ważnego lat 17, Tomasza Marynicza ur. 1898 r., Władysława Pleskacza ur. 1895 r., Tomasza Wolańczyka ur. 1876 r., Jana Czerwonkę lat 46. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). 

 We wsi Lipsko pow. Lubaczów zamordowali 3 Polaków, a walce poległ 1 partyzant AK. Inni:  zamordowali Adolfa Brzyskiego ur. 1870 r., Bolesława Górskiego ur. 1912 ., Andrzeja Wolanina ur. 1907 r., żołnierza AK Aleksandra Stupaka ps. „Jaskółka” ur. 1910 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). 

We wsi Łukawica pow. Lubaczów zamordowali 3 Polaków, w tym 6-letnią dziewczynkę i partyzanta AK,  którego przebili nożem. Oraz: zamordowali Jana Niedużaka, ur. 1921 r., Malwinę Kich ur. 1938 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

W miasteczku Narol pow. Lubaczów zamordowali 3 Polaków: 24-letniego związali drutem kolczastym i spalili żywcem a w walce poległo 2 żołnierzy AK, w tym 18-letni. Inni: 21 maja 1944 r. zamordowali Władysława Wolanina lat 30, żołnierza AK Edmunda Kołczana ps. „Łoza” lat 18, Stanisława Patałucha lat 25. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa). Oraz: 21 maja 1944 r. zamordowali żołnierza AK Stanisław Patałucha ps. „Kos” ur. 1919 r. i żołnierza AK Jana Mazurkiewicza ps. „Stopka” ur. 1909 r.,(IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

We wsi Narol – Zagrody pow. Lubaczów zamordowali 2 partyzantów AK. Oraz: We wsi Zagrody pow. Lubaczów 21 maja 1944 r. zamordowali Jana Markiewicza ur. 1912 r. i Aleksandra Stupaka ur. 1910 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa)

We wsi Porudno pow. Jaworów zamordowali rodzinę polską Weretelników, co najmniej 3 osoby.

We wsi Prusinów pow. Sokal zamordowali 5-osobową rodzinę Szajerów z 3 dzieci.

We wsi Władypol pow. Sambor zamordowali 5 Polaków („Sprawozdanie sytuacyjne z ziem polskich”, nr 15/44; w: Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, No: PRM – 122).

We wsi Wola Wielka pow. Lubaczów zamordowali 5 Polaków: 41-letnią Marię Kogut; na Osiedlu Bieniaszówka 24-letniego Władysława II Niedużaka; na Osiedlu Jackowy Ogród 18-letnią Marię Dudek zakłuli nożami oraz zamordowali 19-letnią Marię Ciećko i 18-letniego Eugeniusza Ciećko, żołnierza AK. Oraz: 21 maja 1944 r. zamordowali: Eugeniusza Ciećkę ur. 1926 r., Marię Dudek ur. 1925 r., Marię Kogut ur. 1882 r., Józefa Kossaka ur. 1928 r., Władysława Niedużaka ur. 1919 r., Tomasza Niedużaka ur. 1882 r., Józefa Zubrzyckiego ur. 1899 r., Eugeniusza Szawara ur. 1931 r. (IPN Opole, 21 grudnia 2018, sygn. akt S 37.2013.Zi; Postanowienie o umorzeniu śledztwa).

We wsi Żydatycze pow. Lwów miejscowi Ukraińcy podpalili polskie gospodarstwa, żywcem spłonął Polak, Jan Turczyński.  „Stają wymienieni i oświadczają: dnia 21 maja br. o godzinie 11 ½ w nocy ukraińska banda w sile około kilkudziesięciu osób uzbrojona w automaty karabinów napadła na ludność polską gromady Żydatycze, a w szczególności na rzym. – katolicką plebanię, którą ostrzeliwano, wybito okna i starano wedrzeć do środka, a tylko dzięki silnemu okratowaniu i zabezpieczeniu wszelkich wejść nie zdołano tego zamiaru uskutecznić. Nadto spalono jeden budynek mieszkalny oraz trzy budynki gospodarcze wraz z inwentarzem. Mieszkańcy spalonych domów, wszyscy Polacy zdołali w czas uciec i schronić się. Napad powyższy trwał zaledwie pół godziny, napadająca bowiem banda cofnęła się z Żydatycz, gdy żołnierze niemieccy oddziału stojącego tam na reflektorze lotniczym zjawili się z karabinami dla obrony ludności. Mimo, że na miejscu w Żydatyczach znajduje się posterunek milicji ukraińskiej, żaden milicjant w ogóle nie zjawił się i nie interweniował, a dopiero z posterunku wyszła milicja o godzinie 8-ej rano. Że napad ten był przygotowany ze strony Ukraińców i to w porozumieniu prawdopodobnie z miejscową milicją ukraińską i miejscową ukraińską ludnością świadczą następujące fakty:

1). Oddział dokonujący napadu zjawił się strony posterunku ukraińskiej milicji,

2). Milicja w ogóle nie interweniowała

3). Ukraińcy wszyscy nie szli z pomocą nawet z pomocą swym najbliższym krewnym, mieszkającym w najbliższym sąsiedztwie (Jan Turczyński Polak spalony, zięć Iwan Fedecki) twierdząc, że im nie wolno przyjść z pomocą i robić alarmu (świadek Julia Bar Polka, gdy uciekała do pobliskiego sąsiada Ukraińca Michała Michalaka, ten oświadczył jej, że nie wolno mu schronić w mieszkaniu Polaka i zabronił jej krzyczeć i robić alarmu, świadek Maria Konstancjak, której Pasiak Ukrainiec oświadczył, że w razie napadu nie wolno mu robić alarmu i bić w gong). Na tydzień mniej więcej przed napadem sołtys gromady Żydatycze Ukrainiec Jurko Michaluk zabronił Polakom pełnić wszelką straż i mówił, że Polacy nie mają się czego obawiać, gdyż napadu na nich nie będzie i żadnej takiej propagandy szerzyć nie wolno, szerzący bowiem z miejsca będzie karany. Po napadzie na ludność polską oświadczył sołtys gospodarzom Bartłomiejowi Dorosiakowi, Stanisławowi Turczyńskiemu, Józefowi Parowi i Wawrzyńcowi Parowi, gdy ci skarżyli się mu, że on zapowiadał, że nie będzie napadu, że to jest polityka niemiecka, aby się Polacy stąd usunęli.”  (1944, 23 maja – Protokół spisany w PolKO Lwów-powiat przez ks. Kazimierza Zygmunta, Bartłomieja Dorociaka i Stanisława Turczyńskiego dotyczący napadów na ludność polską w gromadzie Żydatycze i współpracy band z miejscową ludnością ukraińską. W: B. Ossol. 16722/1, s. 71).

– 1945 roku:

We wsi Radawa pow. Jarosław został zamordowany przez UPA 20-letni  milicjant, Tadeusz Semek.